وبگاه خبری، تحلیلی هفته نامه سراسری مفید؛ به نقل از خبرگزاری حوزه، در سالی که عید نوروز با شب‌های قدر و ایام شهادت امیرالمؤمنین (ع) هم‌زمان شده است، سوالات بسیاری در ذهن جامعه شکل گرفته است: اولویت اصلی برای شیعیان چیست؟ چگونه می‌توان در ایام نوروز حرمت این ایام را حفظ نمود؟ و کدام بخش از سنت های نوروز را می‌توان عمل کرد؟ نقش خانواده‌ها و رسانه‌ها در این شرایط چگونه باید باشد؟

خبرگزاری حوزه در گفتگویی تفصیلی با حجت‌الاسلام‌والمسلمین رضا محمدی، کارشناس مسائل اعتقادی صدا و سیما به بررسی این مسائل پرداخته و راهکارهایی عملی برای مدیریت این شرایط و برنامه ریزی برای این تقارن ارائه داده است که مشروح این گفتگو را در اختیار شما خوانندگان گرامی قرار می‌دهیم.

* در شرایطی که عید نوروز با شب‌های قدر و ایام شهادت امیرالمؤمنین (ع) هم‌زمان شده، اولویت اصلی برای شیعیان چیست؟ آیا باید بیشتر به عزاداری و احیای این شب‌ها پرداخت یا به رسوم عید نوروز؟

در شرایطی که عید نوروز با شب‌های قدر و ایام شهادت امیرالمؤمنین (ع) هم‌زمان شده، اولویت اصلی برای شیعیان، بدون تردید، شب‌های قدر است؛ این شب‌ها در طول سال تکرار نمی‌شوند و فرصتی بی‌نظیر برای بهره‌مندی از فضیلت و معنویت هستند، در حالی که امکان برگزاری مراسم عید نوروز در روزهای دیگر نیز وجود دارد و هیچ اشکالی ندارد.

نوروز، به خودی خود، هیچ ویژگی خاصی ندارد، جز اینکه در این زمان خورشید از مقابل برج حمل عبور می‌کند، اما شب قدر، شبی است که فضیلت آن از هزار ماه بیشتر است.

علاوه بر این، عید واقعی، روزی است که انسان در آن گناه نکند، همان‌طور که امیرالمؤمنین علی (ع) می‌فرمایند: «هر روزی که در آن معصیت خدا نشود، آن روز عید است.»

در شب‌های قدر، همان‌طور که ثواب اعمال هزاران برابر می‌شود، گناه نیز سنگین‌تر خواهد بود پس بنابراین، اگر در این شب‌ها معصیت خدا انجام شود یا بی‌احترامی به شهادت امیرالمؤمنین علی (ع) صورت گیرد، این اعمال حرام، نه تنها با روح عید منافات دارند، بلکه با عزای این ایام نیز در تضاد هستند.

وقتی انسان کار حرامی انجام می‌دهد، دیگر نمی‌توان آن را عید نامید، حتی اگر با خنده و شادی موقت همراه باشد.

بنابراین، شایسته است که شیعیان صبر پیشه کنند و پس از گذشت ایام عزاداری، به برگزاری جشن و شادی بپردازند.

اکنون نیز می‌توان دید و بازدیدهای نوروزی را انجام داد، اما جشن و شادی باید به بعد از ایام عزاداری موکول شود.

* نقش خانواده ها در برگزاری مراسم عزاداری در این ایام چیست و چه کارهایی باید انجام دهند؟

نقش خانواده‌ها در این شرایط بسیار مهم است، خانواده‌ها باید خود و فرزندانشان را توجیه کنند که برخی از سنت‌های نوروزی که با فضای عزاداری و احترام به ایام شهادت امیرالمؤمنین(ع) و شب‌های قدر تناسب ندارند، امسال به طور موقت کنار گذاشته شوند. این شامل مراسم و فعالیت‌هایی می‌شود که نمادی از جشن و شادی فراوان هستند.

اما سنت‌های دیگری مانند دید و بازدید، صله رحم و نظافت خانه که منافاتی با فضای معنوی این ایام ندارند، می‌توانند همچنان انجام شوند.

باید به فرزندان نیز آموزش داد که امسال به دلیل تقارن عید با ایام عزاداری، جشن‌های نوروزی را کمی به تعویق بیندازیم و این امر هیچ اشکالی ندارد. می‌توان چند روز قبل یا بعد از ایام عزاداری، جشن‌های نوروزی را برگزار کرد. مثلاً می‌توان به روزهای نزدیک به عید فطر اشاره کرد که فرصت مناسبی برای برگزاری جشن نوروزی است.

به این ترتیب، خانواده‌ها می‌توانند ضمن رعایت ادب و احترام به ایام سوگواری، فرهنگ غنی نوروز را نیز حفظ کنند و به فرزندان خود نیز آموزش‌های لازم را بدهند.

* رسانه‌ها چگونه می‌توانند در ترویج فرهنگ عزاداری و معنویت شب‌های قدر در ایام نوروز نقش ایفا کنند؟ تولید و پخش چه نوع برنامه‌هایی مؤثر است؟

نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ عزاداری شب‌های قدر در این ایام بسیار مهم است، رسانه‌ها باید اولا بعد معرفت‌افزایی را در برنامه‌های خود بگنجانند. این معرفت‌افزایی می‌تواند در زمینه‌های مباحث اعتقادی، اخلاقی-تربیتی، احکام و فقه، و یا تاریخ اسلام باشد.

معرفی حضرات اهل بیت (علیهم السلام) و خصوصیات شب قدر و حقیقت آن و نیز معرفی امیرالمومنین (علیه السلام) می‌تواند از این قبیل سوژه‌های معرفت‌افزایی رسانه‌ها باشد، رسانه‌ها می‌توانند با بهره بردن از هنر برای زنده نگه داشتن این سنت‌های الهی و دینی استفاده کنند.

هر رسانه‌ای می‌تواند مطابق با جایگاه و امکانات خود از این هنرها کمک بگیرد و هنرمندانه وارد گود شود و این ایام را معرفی کند.

راه دیگری که رسانه‌ها می‌توانند در این صحنه نقش ایفا کنند، ارتباط‌گیری با مردم است؛ از طریق پاسخگویی به سوالات و شبهات آنها و یا ایجاد سوال و جواب برای مردم، به نحوی که آنها را وارد این صحنه کرده و با آنها دیالوگ برقرار کنند و یک ارتباط دو طرفه ایجاد شود. راه‌های دیگری هم وجود دارد.

به هر حال این فرهنگ اسلام که باعث زندگی است و این زندگی و حیات، حیات معنوی است که با هیچ حیات دیگری قابل قیاس نیست، این فرهنگ را باید مطابق با ذوق و سلیقه و امکانات و هنرمندی خود پیاده کنند و به مخاطبان خود برسانند.

یکی دیگر از نکات برجسته، همین پاسخگویی به نیازهای مردم است که ممکن است مردم سوالاتی داشته باشند و بپرسند که کدام را اولویت قرار دهیم؟ سوال‌هایی از این قبیل که حالا شب قدر حقیقتش چیست؟ با عید نوروز به عنوان یک سنت ملی چه جایگاهی در فرهنگ ما دارد و آیا این تعظیم حتما باید در یک روز خاص باشد یا نه؟

ایرانی‌ها برای امیرالمومنین فالوده بردند، حضرت فالوده را خورد و گفت مناسبتش چیست؟ گفتند: امروز نوروز است. حضرت فرمودند: «اجعلوا کل یومنا نوروز». اگر نوروز به معنای کام را شیرین کردن است، هر زمان را نوروز کنید. پس چه اشکال دارد که ما نوروز را به جای اول فروردین، در دهم فروردین بگیریم و به جای یک روز هم ده تا نوروز داشته باشیم. «اجعلوا کل یومنا نوروز»، هر روزمان را نوروز کنیم اگر نوروز به این معناست.

* به جای فعالیت‌های تفریحی مرسوم در نوروز، چه فعالیت‌های جایگزینی پیشنهاد می‌کنید که هم جنبه معنوی داشته باشند و هم برای خانواده‌ها جذاب باشند؟

دید و بازدید در این ایام نه تنها مشکلی ندارد، بلکه عملی با ثواب و مصداق صله رحم است، اما تفریحات دیگری مانند رفتن به کوه و صحرا که در برخی فرهنگ‌ها با ایام عزا تناسب ندارند، بهتر است به تعویق انداخته شوند.

به جای این تفریحات، خانواده‌ها می‌توانند سفرهای زیارتی را جایگزین کنند. سفر به اماکن مقدسه مانند کربلا، نجف، مشهد یا قم نه تنها بدون اشکال است، بلکه فرصتی برای بهره‌مندی از فضای معنوی و تقویت ایمان است؛ اما رفتن به اماکن تفریحی صرف، با روح ایام سوگواری سازگار نیست.

خانواده‌ها می‌توانند به مساجد بروند و حتی دید و بازدیدهای نوروزی را در مساجد انجام دهند.

زیارت امامزاده‌ها نیز گزینه مناسبی است که هم امکان بهره‌برداری از فضای خارج از منزل را فراهم می‌کند و هم باعث تجدید قوا و تقویت روحیه می‌شود.

این فعالیت‌ها می‌توانند جایگزین مناسبی برای تفریحات معمول خانواده‌ها در ایام سوگواری باشند.

* اهمیت برپایی مراسمات عزاداری شبهای قدر را نسبت به عید نوروز چطور می‌توان برای کودکان و نوجوانان توضیح داد؟

برای کودکان و نوجوانان، مسئله کمی متفاوت است. آن‌ها معمولاً تحلیلی از شرایط ندارند و ذهنیتی مبنی بر اینکه اگر فلان سنت انجام نشود، مشکلی پیش می‌آید، در ذهنشان وجود ندارد.

بنابراین، اگر به درستی توجیه شوند، کاملاً می‌پذیرند که چند روزی صبر کنند. می‌توان به آن‌ها توضیح داد که در این چند روز به مساجد می‌رویم و فرصت ارزشمند شب‌های قدر را از دست نمی‌دهیم؛ زیرا این یک شب، ارزشی بیش از سی هزار شب دارد. به آن‌ها وعده دهید که بعداً به مسافرت خواهید رفت، لباس‌های نو خواهید خرید یا لباس‌های نو را بعد از این ایام خواهید پوشید. چه اشکالی دارد که هدایا و عیدی‌هایی که قرار است به کودکان داده شود، چند روز بعد اهدا شوند؟

بچه‌ها را توجیه کنید و با آن‌ها مشورت کنید. نظر آن‌ها را بپرسید و آن‌ها را نیز در بحث شرکت دهید. با آن‌ها صحبت کنید و توضیح دهید که باید چند روزی تحمل کنیم تا این ایام را با عزاداری و احترام سپری کنیم.

* در پایان بفرمایید آیا دین داری و ملیت با هم در تقابل هستند؟

برخی جریان‌های دین‌ستیز، ضد دین یا لائیک، به دنبال ایجاد تقابل بین دینداری و ملیت، یا دینداری و سرزندگی و خوشی هستند. هدف آن‌ها این است که این‌گونه القا کنند که برای داشتن یکی، باید از دیگری دست کشید و رسانه‌ها در این برهه زمانی، وظیفه سنگینی بر عهده دارند.

رسانه‌ها وظیفه دارند این تقابل کاذب را از بین ببرند و ثابت کنند که این ادعا که «یا دین یا ملیت» دروغی بیش نیست، ما می‌توانیم در عین حال که مسلمان هستیم ایرانی نیز باشیم و به مفاخر ملی خود افتخار کنیم. اعیادی که منافاتی با عقل و شرع ندارند (که غالب مراسم و اعیاد ملی ما نیز چنین هستند) را پاس می‌داریم و به خوبی هم پاس خواهیم داشت.

این دوگانه‌سازی که رسانه‌های دین‌ستیز انجام می‌دهند، رسالت رسانه‌های داخلی ما این است که آن را خنثی کنند. دین اسلام با خوشی، تفریح و سرور مخالف نیست.

حضرت امیرالمومنین علی (ع) می‌فرماید: «هر روز ما را نوروز قرار دهید.» اگر بناست کام شیرین شود، چه اشکالی دارد که این اتفاق هر روز بیفتد؟ این دوگانگی را باید رسانه‌ها خنثی کنند و آن تلاش‌هایی که برای القای این ایده که برای دیندار بودن باید مراسم ملی را تعطیل کرد، بی‌اثر سازند، مراسم ملی هم سر جای خود باقی است.

البته مراسمی که نه عقل، نه منطق و نه علم آن را تایید نمی‌کنند، ما نیز قبول نداریم. اما دید و بازدید، هدیه دادن، صله رحم، تنظیف و نظافت (که عقل نیز آن‌ها را تایید می‌کند) بسیار هم خوب هستند و اسلام نیز آن‌ها را تایید می‌کندپس به نظر من رسانه‌ها در این زمینه هر چه کار کنند، کم است.