به گزارش وبگاه خبری ، تحلیلی هفته نامه سراسری مفید به نقل از ؛ خبرنگار مهر، ناترازی یکی از معضلات همیشگی است که در تابستان کمبود برق و در زمستان کمبود گاز اثرات اجتماعی و اقتصادی زیادی به دنبال دارد، ناترازی دلایل زیادی دارد که می‌توان به تحریم‌های بین‌المللی، عدم بهره‌وری از توان نیروگاه‌ها، و از همه مهمتر فراهم نکردن سرمایه‌گذاری برای بهبود تولید برق و گاز اشاره کرد.

باید در نظر داشت ناترازی تأثیرات مخربی نظیر بیکاری، کاهش تولیدات صنعتی و کاهش درآمد ارزی را برای کشور به دنبال دارد با این وجود کمتر کسی حاضر به سرمایه گذاری در بخش برق می‌شود.

سرمایه گذاران داخلی هم به دلیل قیمت گذاری دستوری رغبتی برای سرمایه گذاری ندارند چرا که معمولاً سرمایه گذاری در این بخش‌ها با نگاه اقتصادی صورت می‌پذیرد.

در صورتی که اصلاح قیمت‌ها صورت نگیرد سرمایه گذاران رغبتی برای سرمایه گذاری در این حوزه از خود نشان نمی‌دهند و ناترازی برق در سال آینده چندین برابر می‌شود. این در حالیست که روز گذشته عباس علی آبادی، وزیر نیرو با اشاره به اینکه وزارت نیرو در دوره جدید مدیریتی با هدف رفع مشکلات انباشته‌شده در صنعت برق کشور و کاهش ناترازی در تأمین انرژی، ۱۴ پروژه بزرگ را آغاز کرده است، بیان کرد: پیش بینی می‌کنیم با اجرای برنامه‌های در دست اقدام و همکاری وزارت نفت در تأمین سوخت لازم برای نیروگاه‌ها، زمستان سال آینده را بدون خاموشی سپری کنیم و امیدواریم تا تابستان سال ۱۴۰۵، ناترازی برق مدیریت شده و برطرف شود.

احسان هوشفر کارشناس انرژی و استاد دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به نا ترازی موجود در بخش برق گفت: در بخش انرژی عوامل متعددی برای ناترازی های به وجود آمده وجود دارد اما در بخش برق مساله قیمتی وجود دارد و تا زمانی که اصلاح قیمت در مصرف اتفاق نیفتد شاهد تغییری در مساله ناترازی نخواهیم بود.

این کارشناس انرژی تاکید کرد: اصلاح قیمت باید مسیری را به صورت پله پله طی کند و شرایط به گونه‌ای باشد که به اقشار آسیب پذیر فشار وارد نشود و از لحاظ اقتصادی جامعه دچار بحران نشود که نیاز به مطالعات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دارد.

به گفته وی در صورتی که به مرور اصلاح قیمت صورت پذیرد، بحث ناترازی به راحتی حل می‌شود به عبارتی راه حل وجود دارد در حالی که راه اجرای آن در دولت‌ها و سیاست‌های مختلف کشور دیده نمی‌شود.

حامل‌های انرژی در کشور بسیار ناچیز است

وزیر نیرو روز گذشته با اشاره به شدت بالای انرژی در ایران در مقایسه با متوسط جهانی اشاره کرد و در خصوص برنامه‌های این وزارتخانه برای مدیریت مصرف در بخش تقاضا گفت: شدت مصرف انرژی در ایران ۲ برابر متوسط جهانی و ۴ برابر متوسط کشورهای توسعه یافته است. هوشفر هم با تأیید این موضوع گفت: افزایش قیمت به صورت پلکانی کافی نیست زیرا قیمتی حامل‌های انرژی در کشوردر مقایسه با قیمت جهانی قابل مقایسه نیست.

هوشفر خاطر نشان کرد: کشور ما به منبع انرژی لایزالی وصل نیست و اگر بخواهیم از این مرحله عبور کنیم یا باید قیمت‌ها جهانی شود و یا حداقل به قیمت جهانی نزدیک شود زیرا قیمت برق به صورت پلکانی برای پر مصرف‌ها افزایش پیدا می‌کند ولی از طرف دیگر سوبسید حامل‌های دیگر به پر مصرف‌ها پرداخت می‌شود.

این کارشناس انرژی ادامه داد: به عنوان مثال پرمصرف‌ها چندین خودرو و منزل دارند که باعث می‌شود تمامی آنها از سوبسید حامل‌های مختلف انرژی استفاده می‌کنند و افزایش پلکانی قیمت برق را اصلاً حس نمی‌کنند زیرا قیمت حامل‌های انرژی دیگر حس نمی‌کنند؛ بنابراین بهترین راه افزایش قیمت تمامی حامل‌های انرژی آن هم به صورت همزمان و برای تمامی جامعه است.

سیاست گذاری غلط منجر به ناترازی شد

با اشاره به ناترازی به وجود آمده در بخش‌های مختلف گفت: سیاست گذاری و ساختار حکمرانی در کشور ما منجر به ناترازی های فعلی شده است، البته در کنار آن مؤلفه‌های دیگری نظیر صنایع، مردم، بخش تولید و هم دولت به معنای عام در به وجود آمدن این مسئله دخیل بوده‌اند.

وی ادامه داد: امروزه همه در حال دامن زدن به ناترازی به وجود آمده هستند و تا زمانی که به این اعتقاد نرسیم که همه در این ناترازی ها مؤثر هستیم به راه‌حلی به صورت اجرایی نخواهیم رسید.

فقدان سرمایه گذار عامل اصلی ناترازی برق

کارشناسان بخش خصوصی در صنعت برق علت را فقدان سرمایه گذاری در این بخش می‌دانند. پژوهش‌هایی که از سوی تشکل‌های بخش خصوصی صنعت برق انجام گرفته نشان می‌دهد برای مواجه با نرخ رشد ۵ تا ۶ درصدی مصرف سالانه باید برای تولید ۵ هزار مگاوات برق در سال برنامه ریزی کرد به سرمایه گذاری‌های کلان نیاز دارد.

هاشم اورعی کارشناس انرژی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: متوسط عمر نیروگاه‌ها بالاست به طوری که ۳ درصد نیروگاه‌های ما بالای ۴۰ سال دارند و ۱۵ درصد بالای ۳۰ سال به عبارتی نزدیک به یک پنجم نیروگاه‌های ما عمر بالای ۳۰ سال دارند و به دلیل مشکلات ناشی از تحریم و مشکلات اقتصادی باعث شده توانیر و هم تولید کنندگان خصوصی برق امکان تعمیرات به موقع را ندارند.

این کارشناس انرژی افزود: در نتیجه این دو دلیل دست به دست هم داده و منجر به خاموشی شده است اما با توجه به رشد ۶ درصدی سالانه برق و رشد تقاضا بیش از رشد تولید برق در کشور است در صورتی که با همین روند ادامه دهیم با ناترازی فزاینده مواجه هستیم و وارد بحران می‌شویم.

انگیزه اقتصادی برای سرمایه گذاری وجود ندارد

اورعی خاطر نشان کرد: اما چرا تولید و مصرف برابری نمی‌کنند؟ برای اینکه تولید و تقاضا را به یکدیگر برسانیم و در نتیجه ناترازی وجود دارد دو گام اساسی باید برداشت که اولی تقاضاست، متأسفانه ما هیچ اقدامی در راستای بهره‌وری انرژی انجام نداده‌ایم و باید برای کنترل تقاضا دو اقدام در این زمینه انجام دهیم اولی و مهمترین قیمت گذاری است تا زمانی که اجازه ندهیم بازار قیمت برق را مشخص کند و قیمت برق خانگی در حدی باشد که اکنون است مسأله‌ای به نام بهره وری انرژی بی معناست و تأسیس سازمان‌هایی نظیر ساتبا کمکی به این موضوع نمی‌کند، زیرا تا زمانی که دولت یارانه‌ای ۹۰ درصدی پرداخت کند انگیزه‌ای برای بهینه سازی مصرف برق وجود ندارد.

به گفته وی دیگری فناوری است که به قیمت گذاری مربوط می‌شود که برای بالا بردن انرژی الکتریکی از فناوری‌های نوین استفاده کنیم تا از این طریق راندمان را افزایش دهیم که تا حد زیادی این فناوری‌ها در کشور وجود دارد و یا امکان ایجاد آن است اما انگیزه اقتصادی آن وجود ندارد. زیرا به دلیل قیمت برق بازگشت سرمایه در کشور ما نزدیک به ۱۰ سال زمانبر خواهد.

این کارشناس انرژی افزود: تولید دیگر مقوله‌ای است که از اهمیت بالایی برخوردار است اما وزارت نیرو نباید خود را بر آن متمرکز کند، چرا که در این صورت برق تولیدی به درستی مصرف نشود هدر رفت برق را پیش رو داریم و باید نتیجه تولید برق را در تولید ناخالص داخلی شاهد باشیم در صورتی که اینگونه نیست.

وی اضافه کرد: سال گذشته ۱.۷ ظرفیت نیروگاهی به ظرفیت نیروگاهی ما افزوده شد که نشان دهنده عقب ماندگی تولید است با فرض اینکه ۱۰ نیروگاه حرارتی در کشور احداث شود گاز آن از کجا تأمین می‌شود که در بخش تولید نیاز به یک بازنگری داریم زیرا ۹۰ درصد برق تولیدی وابسته به گاز است به همین دلیل نیروگاه حرارتی دیگر راهکار نیست بلکه نیروگاه‌های تجدیدپذیر باید جایگزین شود.

تقاضا سه برابر تولید است

این کارشناس انرژی با اشاره به اینکه ثابت نگه داشتن قیمت منجر به ورشکستگی اقتصادی می‌شود، خاطر نشان کرد: زمانی که قیمت ثابت می‌ماند و هزینه‌ها هر سال متناسب با تورم ۴۰ تا ۵۰ درصد افزایش پیدا می‌کنند به سمت ورشکستگی اقتصادی می‌رویم که این امر نشان دهنده بدهکاری صنعت برق است که هنوز ادامه دارد.

وی ادامه داد: همین امر موجب شده توانیر امروز ۱۵۰ همت به پیمانکاران و تولید کنندگان بدهی داشته باشد، زمانی که صف طولانی از طلبکاران پشت در توانیر و وزارت نیرو صف کشیده‌اند، دیگر کسی در این بخش سرمایه گذاری نمی‌کند.

اورعی اضافه کرد: با توجه به اینکه سرمایه گذاری در صنعت برق به اندازه کافی اتفاق نیفتاده است امروز تقاضا بیش از تولید افزایش داشته است.

وی ادامه داد: از مهر سال ۱۴۰۲ تا مهر سال جاری ۷ هزار مگاوات افزایش تقاضا داشتیم در صورتی که ۲ هزار و ۲۳۵ مگاوات افزایش تولید داشته‌ایم به عبارتی در یک سال اخیر تقاضا سه برابر تولید شده است.

به سمت ورشکستگی اقتصادی می‌رویم

هاشم اورعی کارشناس انرژی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه علت خاموشی‌های پیش آمده در زمستان پیشینه دار است، گفت: دوران ریاست جمهوری آقای خاتمی در مجلس ششم طرح افزایش قیمت تدریجی حامل‌های انرژی به تصویب رسید و قرار بود قیمت‌ها همراه با تورم افزایش پیدا کنند.

وی ادامه داد: با روی کار آمدن مجلس هفتم در اقدامی عوام فریبانه قانونی دیگری تحت عنوان قانون تثبیت قیمت حامل‌های انرژی به تصویب رسید، یعنی به جای آنکه ارزش را ثابت نگه دارند قیمت را ثابت نگه داشتند و دولت را از افزایش قیمت حامل‌های انرژی منع کردند.

به گفته وی رئیس وقت مجلس شورای اسلامی این طرح را عیدی به مردم دانست.

ناترازی به بحران رسیده است

این کارشناس انرژی با اشاره به اینکه قیمت گذاری صحیح یکی از مؤلفه‌های اصلی در صنعت برق است، خاطر نشان کرد: در بخش تولید به دلایل گفته شده سرمایه گذاری به اندازه کافی وجود ندارد اما متأسفانه بخش مصرف نیز رها شده زیرا قیمت‌ها ثابت است و تورم ۴۰ درصد که نتیجه این است که هیچ اقدامی در راستای بهینه سازی مصرف انرژی صورت نگرفته است.

وی ادامه داد: انرژی به بدترین شکل ممکن استفاده می‌شود و زمانی که تولید رشد می‌کند و تقاضا افزایش پیدا می‌کند تبدیل به ناترازی فزاینده می‌شود که این ناترازی اکنون به بحران رسیده است

اورعی در خاتمه تاکید کرد: زمانی که به صنعت برق نمی‌دهیم اقتصاد ملی را به مخاطره می‌اندازیم کشوری که نتواند به مقدار کافی رشد اقتصادی داشته باشد هر روز وضعیت بحرانی‌تری را تجربه می‌کند.

بر اساس این گزارش در صورتی که اصلاح قیمت‌ها صورت نگیرد سرمایه گذاران رغبتی برای سرمایه گذاری در این حوزه از خود نشان نمی‌دهند و ناترازی برق در سال آینده چندین برابر می‌شود.